21 Mart 2014 Cuma gecesi Türkiye’den erişimi yasaklanan Twitter‘ a 14 gün aradan sonra DNS değiştirmeden ve VPN kullanmadan tekrar girilebiliyoruz.
Şimdi sırada hala yasaklı olan YouTube var. YouTube yasağının kaldırılması için de mahkeme kararı var. Yakında onun da açılmasını bekliyoruz.
Oysa ki Türkiye’de de twitter yasağının uygulanmaya başlaması ile beraber milyonlarca kişi engeli aşarak twitter’a giriş yaptı. Atılan Tweet sayıları daha önceki günlerle kıyaslandığında rekor düzeylere ulaştı. (rakamsal bilgiler için buraya tıklayın)
Engelleme ve yasaklama çabaları sonucu krizlerin hızla büyümesi, bir bilgiyi yasaklamaya çalıştığınızda, istemediğiniz bir şekilde bu bilginin internette hızla yayılması durumuna iletişim literatüründe “Streisand Etkisi( Streisand_effect)” deniyor.
Öncelikle Streisand Etkisinin hikayesini anlatalım:
Olayın Kahramanları:
Barbra Streisand,(ABD’li şarkıcı, oyuncu, yönetmen, prodüktör ve yapımcı)
Kenneth Adelman, (ABD’li fotoğrafçı)
Mike Masnick, (ABD’li editör ve Techdirt blog’unun kurucularından)
Streisand Etkisine adını veren olay:
2003 senesinde Kenneth Adelman’ın, California – Malibu kıyısındaki yalı erozyonuna dikkat çekmek ister ve havadan çektiği 12.000 fotoğrafı pictopia.com isimli sitede yayınlamaya başlar.
Çekilen fotoğraflar arasında Barbra Streisand’ın malikanesinin de fotoğrafı vardır. Barbra Streisand malikanesinin yer aldığı fotoğrafların siteden kaldırılması için 50 milyon dolarlık dava açar. Gerekçe olarak da “mahremiyetinin ihlal edildiğini” öne sürer.
Olayın dikkat çekici yanı Barbra Streisand, davayı açana kadar fotoğraflar siteden yalnızca 6 kez indirilmiştir. Bu 6 indirmelerden 2’si de Streisand’ın avukatı tarafından gerçekleştirilmiştir. Dava kamuoyunda duyulmaya başlayınca fotoğraflar 420.000′in üzerinde görüntülenme alır ve sansürleme çabasının tam tersi bir etki yarattığı görülür.
2005 senesinde Techdirt blog’unda bu durumu dile getiren Mike Masnick internet sansür olaylarında, sansürlemenin yarattığı ters etkiye Barbra Streisand’ın adını vererek “Streisand Etkisi” der.
Sosyal Medya İtibar Yönetimini geleneksel yöntemlerle çözmeye çalışan markalar ve kişiler sayesinde Türkiye’den de Striesand Etkisi’nin hissedildiği onlarca örnek vermek mümkün. İşte Bunlardan bazıları:
1) Pizzacı Örneği:
Yemeksepeti.com üzerinden sipariş ettiği pizzanın altı yanık olduğundan pizzayı satan restoran zinciri hakkında olumsuz yorum yapan bir tüketiciye, adı geçen pizza zincirinin hukukçuları tarafından ihtarname gönderildi. Tüketici, ihtarnameyi Ekşi Sözlük üzerinden paylaşınca pizza zinciri, tek bir müşteri değil konuyla ilgili tepki gösteren yüzlerce kişilik öfkeli bir kalabalıkla karşılaştı.
2.) Fazıl Say Hapis Cezası:
Eylül 2013’te Piyanist Fazıl Say’a Twitter’da yazdıkları nedeniyle 10 ay hapis cezası verilmişti.Kimisi Fazıl Sayın yaptığının ağır bir hakaret olduğu için cezayı haklı bulurken, kimisi de ifade özgürlüğüne vurgu yaptı. Ama sonuçta konu o kadar tartışıldı ki, benim gibi Fazıl Say’la hiç ilgilenmeyen bir kitle bile bu hakaretlerden kelimesi kelimesine haberdar oldu.
3. Ekşi Sözlük Örneği:
Ekşi Sözlük‘ ya da yazarlarına ne zaman dava açılsa bilinilirliğinin ve insanlardaki aidiyet duygusunun artması.
4. Recep Tayyip Erdoğan Örneği :
2014 yerel seçimleri öncesinde Recep Tayyip Erdoğan’ın şahsı, ailesi ve Ak partili bazı milletvekilleri hakkında tapeler, suçlamalar, iddialar sosyal medya üzerinde yoğun bir şekilde yer aldı. Bir dönem hepimiz her akşam yayınlanacak yeni bir ses kaydını bekler olduk. Sadece ülkemizin değil tüm dünyanın gündeminde yer aldı.
Dikkat çekici en önemli nokta, bir kesim yoğun bir şekilde tepki gösterirken (zaten Ak Parti sempatizanı olmayanlar); diğer bir kesim de ( Ak Partinin destekçileri) bu iddialar sonrasında Başbakan’a daha fazla bağlılık gösterdi. (daha detaylı bilgi için: Yerel Seçimlerde Oy Tercihlerinde Neler Etkili Oldu?)
Erişimi engellenen sitelerin ortalamanın üzerinde trafik elde etmesi, özel görüntüleri internet yer almasın diye dava açan futbolcu, manken, oyuncu vb.. kişilerin bu görüntülerinin daha çok izlenmesi ve yayılması vb.. örnekleri çoğaltmak hayli mümkün.
Ve yeni medya düzeninde itibarını nasıl yöneteceğini bilmeyen, iletişimi hala tek taraflı sanan markalar ve kişiler oldukça bu örnekler hiç bitmeyecek.
Streisand Etkisi ile ilgili yazılmış farklı örnekler bulabileceğiniz üç yazı : wikipedia, İsmail H. Polat ve Gökhan Ahi‘den.
Ve son bir dipnot ülkemizde hala 40733 yasaklı web sitesi var. (http://engelliweb.com)
